Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 4

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen enam şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, ilgi eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ait ve Türk’e özgü demeında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve belli başlı bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazılan ve zamanla anonimleneşelendiren bir nazım biçimidir. Türküler temel kuartetklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki kuartetklere (üçlük yahut ikilik bile mümkün) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise enam dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında yine edilen ikilik (evet da henüz çok) dizelerdir.

Türkünün belli başlı bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir enam şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en açık özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her lafıbıyla söylenir. Doğrusu hece skorsı itibarıyla bir sınırlama gerçekleşemez.

Türkülerin şanlı çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuşdolaşma. Türküler bu şekilde enamın emtiaı olurlar ve enamın her kesimine hitap eden sanatçılar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir çalgı türüdür. Türküler çoğu yol, bir tabiat olayı evet da bir kahramanlık mukabilsında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, iz adlarının, hatta konuların de değiştiği görüldüğü midein, nerede doğduklarını saptamak dermanleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere göre usulsüz ve usullü koşukler olarak iki tefrik yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı mideine yer uzun havalardır. Usullü olan koşukler grubunda ise ekseriyetle temsil havaları iz aldatmaır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da şikeste çekicilik adı verilmektedir.

Türklerde emeklenen konulara göre bile sınıflama karşılayıcı yazarlar vardır. Konularına göre koşukler:

Ninniler
Çocuk koşukleri
Tabiat koşukleri
Aşk koşukleri
Kahramanlık ve askerlik koşukleri
Seremoni koşukleri
İş koşukleri
Muhaliflıklı koşukleri
Ölüm koşukleri (Ağıt)
Baziçe koşukleri
Mizaç ve hayvan koşukleri
Zeybek ve derebeyi koşukleri
Cinayetler ve ızdırapklı olaylarla alakalı koşukleri
Güldürücü koşukleri