Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 5
Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen avam şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, taalluk eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile müntesip ve Türk’e özgü medlulında da kullanılır.
Türkü, kendine özgü ve belirli bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle kırlan ve giderek anonimleşen bir nazım biçimidir. Yırler anne murabbaklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Yırlerdeki murabbaklere (üçlük veya ikilik bile olabilir) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise avam dilinde “rabıt” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında gene edilen ikilik (evet da daha çok) dizelerdir.
Yırnün belirli bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir avam şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olabilir. Bu yüzden türkü tipinin en sarih özelliği melodisidir. Yırler hece ölçüsünün her sözıbıyla söylenir. Doğrusu hece adetsı itibarıyla bir sınırlama imkânsız.
Yırlerin kocaman çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Yırler bu şekilde avamın orospuı olurlar ve avamın her kesimine seslenme fail sanatkârlar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir musiki türüdür. Yırler çoğu kat, bir huy fenomenı evet da bir kahramanlık katsında doğar ve yayılırlar. Yırler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, nokta adlarının, hatta konuların birlikte değiştiği görüldüğü dâhilin, nerede doğduklarını saptamak müşkülleşir.
Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere bakarak usulsüz ve usullü türküler olarak iki tefrik yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı dâhiline vadi uzun havalardır. Usullü olan türküler grubunda ise alelumum kaşkariko havaları nokta alır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da gücenmiş cazibe adı verilmektedir.
Türklerde anlayışlenen konulara bakarak bile sınıflama yapan yazarlar vardır. Mevzularına bakarak türküler:
Ninniler
Çocuk türküleri
Tabiat türküleri
Aşk türküleri
Kahramanlık ve bayrakaltı türküleri
Merasim türküleri
İş türküleri
Alınlıklı türküleri
Ölüm türküleri (Ağıt)
Dubara türküleri
Tabiat ve efsanevi türküleri
Efe ve derebeyi türküleri
Cinayetler ve biberliklı olaylarla alakalı türküleri
Güldürücü türküleri